کلاه در طول تاریخ

کلاه پوششی برای سر است که می تواند نقش محافظتی ، زیبایی ، تشریفاتی ، مذهبی ، ایمنی ، لوازم جانبی مد و... را داشته باشد و تاریخچه آن احتمالا به هزاران سال قبل از میلاد مسیح می رسد. از آنجا که در گذشته کلاه را برای تفاوت میان احزاب مورد استفاده قرار می دادند که نشان دهنده احترام و اعتبار فرد بود ، به همین دلیل جنس کلاه ها و جزییاتی که در آن استفاده شده و همچنین مدل کلاه ها در افراد مختلف یک جامعه متفاوت بود.

آشنایی با تاریخچه کلاه

در حالیکه سوابق رسمی زیادی از کلاه از 3000 سال قبل از میلاد مسیح وجود ندارد ، اما به احتمال زیاد قبل از آن رایج بوده ، چنانچه مجسمه 270۰0 تا 300۰0 ساله ناهید ویلندورف زنی با کلاه بافتنی را نشان می دهد. همچنین از اولین کلاه های شناخته شده و تایید شده در عصر برنز ، مردی به نام اوتزی است که جسد یخ زده او با کلاهی که بر سر گزاشته در کوهی بین اتریش و ایتالیا پیدا شد ، یعنی چیزی در حدود 3250 سال قبل از میلاد مسیح. جنس این کلاه از پوست خرس بوده و بندی بر روی چانه داشته و از چندین پوست به هم دوخته شده و شبیه کلاه خز روسی بدون لبه بود.

افزون بر این از تصاویر نقاشی شده که در مقبره ای در تبس مصر وجود دارد ، مردی کلاه به سر از جنس حصیری مخروطی را نشان می دهد که متعلق به 3200 سال قبل از میلا مسیح می باشد. شواهد بسیاری نشان داده که از کلاه در مصر باستان استفاده می شده و بسیاری از مصری ها بالای سر خود را تراشیده و با روسری می پوشاندند تا بدین ترتیب خونسردی خود را حفظ کنند.

در گذشته کلاه به عنوان شاخص موقعیت اجتماعی بود

در قدیم از کلاه به عنوان پوشش سر برای نشان دادن موقعیت اجتماعی استفاده کردند ، چنانچه تصاویری از قرن نوزدهم نشان می دهد که یک سرکارگر با اسب کلاهی بلندتر از کارگران عادی بر سر دارد. همچنین کلاه فریجی که بردگان آزاد شده در روم و یونان باستان بر سر داشتند ، در طول جنگهای انقلاب فرانسه در آمریکا به عنوان نماد مبارزه آزادی علیه سلطنتی طلبی تلقی می شد. از سوی دیگر زنان از گذشته در جامعه ، مقنعه ، روسری و کلاه بر روی سر می گذاشتند.

در قرون وسطی هم کلاه نشانگر درجه اجتماعی بوده و به منظور جدا کردن گروه های خاص مردم استفاده می شد. بدین جهت در سال 1215 شورای چهارم لاتران یهیودیان را ملزم به استفاده از کلاه یهودی کرد و از این کلاه بعنوان یک هدف برای یهود ستیزی معرفی نمودند که معمولا به رنگ زرد و نوک تیز یا مربع شکل بود. افزون بر این در قرون وسطی کلاه زنان تا روسری های ساده نشان دهنده موقعیت اجتماعی آنها بود و استفاده از کلاه ساختاری برای زنان شبیه کلاه درباریان مرد در اواخر قرن 16 شروع شد.

مقالات دیگر : آشنایی با تاریخچه کت و شلوار

کلاه از قرن 18 تا به امروز

در قرن 18 میلادی در شهر میلان ایتالیا که بهترین کلاه ها در آنجا تولید می شد ، کلاهی به نام میلینر milliner تولید کردند که این اصطلاح از نام شهر میلان می آید. در نیمه اول قرن ۱۹ ، زنان کلاه هایی می پوشیدند که به تدریج بزرگ تر شده و با گل ، پر ، روبان و ... تزئین  می شد. از طرفی در اواسط دهه ۱۹۲۰ زنان موهای خود را کوتاه کردند و از کلاه هایی برای پوشش سر استفاده کردند که سر را مانند کلاه ایمنی دورتا دور در آغوش می گرفت.

همچنین در پایان قرن 19 سبک های زیادی از کلاه ارائه شد. بعنوان مثال سنت پوشیدن کلاه در مسابقات اسب دوانی در انگلیس شروع شد که همه مهمانان هم در محوطه سلطنتی باید کلاه بپوشند که پس از آن پوشیدن کلاه در مسابقات اسب دوانی دربی کنتاکی امریکا هم اجرا شد. دهه 1980 دهه کلاه های عجیب و غریب و محبوب بود. افزون بر این در اوایل قرن 21 کلاه های پر زرق و برق به همراه موج جدیدی از کلاه ها توسط جوانان خلاق طراحی شده شامل کلاه عمامه ای ، کلاه نمدی با جلوه ترومپ و سرپیچ بلند دیده شد. از سوی دیگر ستاره های پاپ از جمله لیدی گاگا کلاه هایی را به عنوان شیرین کاری تبلیغاتی سفارش داده و بر سر گزاشته اند.

کلاه در ایران

در ایران در دوره قاجاریه سر برهنگی مردان نوعی بی وقاری و بی ادبی به حساب می آمد علاوه بر آن عموم مردم معتقد بودند که برهنگی سر باعث فقر ، بی آبرویی و اختلال حواس می شود ، از این رو پوشیدن کلاه از حالت عادی خود خارج شده بود و به ضرورت اجتناب ناپذیر تبدیل شد و تا حدی پیش رفت که مردان هنگام خواب از عرق چین استفاده می کردند. همچنین مدل ، جنس و اندازه کلاه ها در افراد مختلف جامعه متفاوت بود ، برای مثال افرادی که از نظر مالی وضع بهتری داشتند کلاه هایی به سر می کردند که اندازه و شکل کلاهشان از دیگران متمایز باشد.

مقالات دیگر : تاریخچه شلوار مردانه

انواع کلاه

همواره از انواع کلاه در موقعیت ها و شغل های مختلف استفاده می شود چنانچه در ارتش کلاه نشانگر ملیت ، درجه ، هنگ و یا شاخه خدمت می باشد و همچنین پلیس ها از کلاه های متمایز و مختلف بلند یا لبه دار مانند کلاه های پلیس سواره سلطنتی کانادا استفاده می کنند. از سوی دیگر برخی کلاه ها عملکرد محافظتی از سر داشته مانند کلاه کارگران ساختمانی که از سر در برابر آسیب سقوط اشیا محافظت می کند. همچنین کلاه آفتاب گیر از پوصت صورت در برابر نور خورشید مراقبت کرده و کلاه گاوچرانی هم از سر و صورت در برابر آفتاب و باران محافظت می کند.

از دیرباز از کلاه به عنوان پوشش سر در فصول گرم و یا سرد استفاده می شده که بعنوان نمونه کلاه خزدار با گوشهای تاشو هم سر و گوش را گرم نگه می دارد. افزون بر این از انواع کلاه های تشریفاتی می توان به تخته ملات با منگوله طلایی اشاره کرد که در مراسم فارغ التحصیلی دانشجویان بکار می رود.

کلاه با توجه به موقعیت مکانی و دین افراد از مدل های مختلفی تشکیل شده اند که در ادامه آنها را با هم بررسی می کنیم.

کلاه پنبه ای : نوعی کلاه پارچه ای است که با روکش پنبه پوشیده شده که این نوع کلاه برای محافظت صورت از نور خورشید و سرطان پوست طراحی شده بود و منشا این نوع کلاه سنتی کشور فیلیپین است که به سالاکوت شهرت دارد. سالاکوت ها معمولا شکل گنبدی یا مخروطی دارند و لبه آنها پهن یا نازک است.

کلاه شاپو : کلاه شاپو در کشورهای غربی به فدورا معروف است و در استایل های رسمی بکار می رود. شکل کلی این کلاه لبه دار بوده و جنس اصلی آن از ماهوت می باشد ، گرچه از جنس های دیگری همچون پارچه و یا چرم نیز موجود است. در ایران نخستین بار در زمان رضا شاه این کلاه در ایران مورد استفاده قرار گرفت و تا پیش از انقلاب سال 57 بسیاری از آقایان کلاه شاپو بر سر می گذاشتند.

کلاه کیپا : که به آن کپه یا قبه هم گفته می شود نوعی کلاه سنتی یهودیان است و رنگ آن معمولا سفید و یا زرد است که در گذشته در بخشی از اروپا و جهان اسلام به سر می کردند. اوایل به سر کردن این نوع کلاه برای یهودیان اختیاری بود اما پس از سال 1215 مردان بالغ یهودی به جهت خروج از محله های یهودی نشین مجبور بودند این کلاه را برای شناسایی بر سر بگذارند.

کلاه اشترایمل : این کلاه به شکل دایره مخمل پوش بزرگی است که جنس آن از خز بوده و یهودیان حسیدی و حریدی در صورتی که متاهل باشند در روزهای شبات و اعیاد و جشن های مقدس سر می کنند. خز این کلاه از جنس بسیار مرغوبی برخوردار است و از گران ترین لباس یهودیان بشمار می آید.

کلاه عقال : یک نوع وسیله جانبی برای نگهداری چفیه بر روی سر است که اعراب از آن استفاده می کردند و در واقع عقال نوعی حلقه است که جنس آن از لیف گیاهی بوده و اعراب در گذشته آن را برای بستن زانوی شتر بکار می بردند.

عمامه : نوعی سربند است که در غرب آسیا ، شمال آفریقا و جنوب آسیا مورد استفاده قرار می گیرد. در سده های پنجم تا پانزدهم میلادی در جهان اسلام گذاشتن عمامه بر سر مردان امری واجب بود و نبودن آن بر سر یک مرد به نشانه مست بودن ، مرد نبودن و یا خارجی بودن تلقی می شد.

کلاه اوشانکا : نوعی کلاه روسی است که جنس آن از خز است و دارای پره هایی است که روی گوش را می پوشانند. نام اصلی این کلاه از کلمه اوشی گرفته شده که در زبان روسی به معنی گوش است.

کلاه پهلوی : کلاه پهلوی نوعی کلاه گرد و لبه دار است که پس از آغاز سلطنت رضا شاه پوشش آن برای مردان اجباری شد. تا پیش از آن انواع پوشش سر برای مردان معمول بود و مردان بازاری معمولی ترین پوشش سر را داشتند. علاوه بر آن شاهزادگان و اروپا دیدگان کلاه سیلندری بر سر داشتند. در سال 1306 ابتدا نهادن کلاه پهلوی بر سر وزرا و روسای ادارات و کارمندان دولت اجباری شد و سپس این قانون به مدارس رسید و از ورود دانش آموزان بدون بر سر داشتن این کلاه جلوگیری می شد.

با فروشگاه ارخالق به روز باشید.

اینستاگرام : https://instagram.com/arkhalegh